Bazen bir yazım kuralı, bir dil meselesinden çok daha fazlasını anlatır. “Ayşe hanımdan nasıl yazılır TDK?” sorusu da öyle: Sadece doğru imla peşinde koşmuyoruz; saygının, hitabın ve toplumsal dil alışkanlıklarımızın peşine düşüyoruz. Kahvenizi kapın, gelin; hem kurala hâkim olalım hem de kelimelerin bizi nasıl bir kültür yolculuğuna çıkardığını konuşalım.
TDK Ne Diyor? Temel Kuralın Şeker Gibi Özeti
Önce net olanı koyalım: Kişi adından sonra gelen saygı sözleri ve unvanlar büyük harfle yazılır. Bu yüzden “Ayşe Hanım” şeklindedir; “hanım” küçük harfle yazılmaz.
Özel addan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır ve ek, kalıbın son sözcüğüne gelir:
Doğru: “Ayşe Hanım’dan”
Yanlış: “Ayşe hanımdan”, “Ayşe Hanım dan”, “Ayşe Hanım’dan” (doğru), “Ayşe Hanımdan” (yanlış; ek bitişik).
Ek ayrımı pratik kural: Ad + Unvan birlikteliğinde ek, en sona gelir ve ’ ile ayrılır: “Mehmet Bey’e”, “Zeynep Öğretmen’i”, “Ayşe Hanım’dan”.
Kökenler: Hitabın Kültürdeki Yeri ve “Hanım”ın Hikâyesi
“Hanım”, Türkçede yüzyıllardır saygı ve nezaket bildirir. Adın arkasından geldiğinde, hitabı kişiselleştirir ve samimiyeti resmiyetle dengeler: “Ayşe Hanım” hem yakın hem ölçülü bir tını taşır.
Osmanlı ve erken Cumhuriyet metinlerine baktığınızda, hitap unsurlarının toplumsal hiyerarşi, nezaket ve resmîlik düzeyini kodladığını görürsünüz. Bu yüzden yazım yalnızca teknik değil, görgü dilinin bir uzantısıdır.
“Sayın” Meselesi: Küçük Ama Etkili Bir Nüans
“Sayın”, adın önünde sıfat işlevi gördüğünde küçük harfle yazılır: “sayın Ayşe Hanım”. Cümle başındaysa elbette büyük olur: “Sayın Ayşe Hanım, yazınızı aldık.”
Bu ayrım, resmi yazışma ve e-posta hitaplarında üslubu inceltir.
Günümüzde Yansımalar: E-Posta, LinkedIn, WhatsApp ve Kurumsal Ton
E-posta ve LinkedIn: İlk temaslarda “Ayşe Hanım” formu profesyonel güven verir. Eki unutmayın: “Ayşe Hanım’dan aldığımız geri bildirim…”.
WhatsApp ve iç yazışmalar: Ekip kültürünüz çok samimiyse yalnızca “Ayşe” denebilir; ancak sınırlar net değilse “Ayşe Hanım” güvenli limandır.
CV ve resmi belge: Üçüncü kişi anlatımında bile kalıp korunur: “Referans: Ayşe Hanım’dan teyit alınmıştır.”
Gelecek Senaryoları: Yapay Zekâ, Metin Madenciliği ve UX
Yapay Zekâ & NLP: Türkçenin eklemeli yapısı, “Ayşe Hanım’dan” gibi kalıplarda kesme işaretinin doğru kullanımıyla modellenir. Doğru örneklem, metin sınıflandırmasında hatayı düşürür.
Kurumsal UX: Otomatik şablonların (“Sn. {Ad} {Unvan}’dan”) doğru boşluk ve kesme kullanması, markanın dil kalitesini yükseltir.
Arama ve veri temizliği: CRM sistemleri “Ayşe Hanım”, “Ayşe hanım”, “Ayşe Hnm” gibi varyantları normalize ederken TDK kuralı referans olmalı.
En Sık Yapılan Hatalar ve Hızlı Çözümler
1. Küçük harfli unvan: “Ayşe hanım” → Yanlış. Doğrusu: Ayşe Hanım.
2. Eki yanlış yere takmak: “Ayşe’den Hanım” → Yanlış. Ek, kalıbın sonuna: Ayşe Hanım’dan.
3. Kesme işaretini unutmak: “Ayşe Hanımdan” → Yanlış. Doğrusu: Ayşe Hanım’dan.
4. Gereksiz çift ek: “Ayşe Hanım’dan’dan” → Yanlış. Tek ek yeterli.
5. Unvan zincirinde ek yeri: “Prof. Dr. Ayşe Hanım’a” → Ek, son sözcüğe gelir; biçim korunur.
Beklenmedik Bağlantılar: Dil Etiği, Kapsayıcılık ve Marka Sesi
Dil etiği: Doğru yazım, muhatabın kimliğine ve emeğine saygıdır. Küçük bir ayrıntı gibi görünse de ilişki sermayesini güçlendirir.
Kapsayıcı üslup: Hitap tonunu bağlama göre seçmek (resmî/samimi) iletişimde güven inşa eder.
Marka sesi: Tutarlı yazım kuralları, marka dilini “ciddiyet + sıcaklık” ekseninde dengeler.
Mini Kontrol Listesi: “Ayşe Hanım’dan” Yazmadan Önce
Ad doğru mu? → Ayşe
Unvan büyük harf mi? → Hanım
Ek nereye? → Son sözcüğe
Kesme var mı? → ’
Nihai form: Ayşe Hanım’dan
Kuralı ezberledik ama asıl kazanç, hitabın ardındaki kültürü görmek. “Ayşe Hanım’dan” yazdığınızda sadece doğru yazmıyor; muhatabınıza saygı ve özen gösteriyorsunuz. Bu da yazının satır aralarında, ilişkilerinize artı puan olarak dönüyor.
Sık Sorulan Minik Sorular (Ve Hızlı Yanıtlar)
“Ayşe Hanım’a mı, Ayşe Hanım a mı?” → Kesinlikle Ayşe Hanım’a.
“Sayın” nasıl? → “sayın Ayşe Hanım” (cümle başında “Sayın”).
Kısaltma kullanılır mı? → Resmiyette kaçının; açıklık > hız.
Birlikte Düşünelim
Dil, sadece mesaj taşımaz; ilişki kurar. Doğru bir kesme işareti, doğru bir büyük harf, muhatabın dünyasına saygıyla kapı aralar. Peki sizce, dijital çağın hızında bu küçük ayrıntılar daha mı önemli hale geliyor?
Yorum Köşesi İçin Esprili Davet
“Ben ‘Ayşe Hanım’dan’ yazdığım günden beri e-postalarım daha çabuk dönüyor.” diyen var mı?
Ya da “Kesme işaretini yanlış attım, toplantı 15 dakika gecikti.” gibi trajikomik anılar? Yazın ki birlikte gülelim, birlikte öğrenelim.
Son söz: Küçük bir işaret, büyük bir nezaket: Ayşe Hanım’dan.